Her Bel Ağrısı Fıtık Mıdır?
Uzm. Dr. Başak Tanrıkulu Orhan – Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı | Alaçatı – İzmir
Bel ağrısı, modern yaşamın en yaygın kas-iskelet sistemi şikayetlerinden biridir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yetişkinlerin yaklaşık %80’i hayatlarının bir döneminde en az bir kez bel ağrısı yaşar.
Ancak toplumda sıkça gözlenen bir yanılgı vardır: Her bel ağrısı, fıtık değildir.
Fizik tedavi pratiğinde gördüğümüz üzere, bel ağrılarının yalnızca %5-10’u bel fıtığı (lomber disk hernisi) kaynaklıdır. Geriye kalan büyük çoğunluğu mekanik, kas-kemik-duruş ilişkili nedenlerle ortaya çıkar.
Belin Anatomik Yapısı
Bel bölgesi (lomber omurga), beş omur (L1–L5) ve bunların arasında bulunan intervertebral disklerden oluşur.
Diskler; omurlar arasındaki darbe emici yastıkçıklardır ve iki ana bölümden oluşur:
- Nucleus pulposus: Jel kıvamında, su ve proteoglikan açısından zengin iç çekirdek
- Annulus fibrosus: Bu çekirdeği çevreleyen, çok katmanlı fibröz dış halka
Yaş, travma veya tekrarlayan zorlanmalar sonucunda bu yapı zayıflayabilir. Diskin dış halkası yırtıldığında, iç çekirdek dışarı taşarak sinir köklerine bası oluşturabilir.
İşte bu durum, bel fıtığı (lomber disk hernisi) olarak adlandırılır.
Her Bel Ağrısı Fıtık Kaynaklı Değildir
Bel ağrısı, mekanik, dejeneratif, inflamatuar veya visseral (iç organ kaynaklı yansıyan ağrılar) nedenlerle ortaya çıkabilir.
Fıtık tanısı koymadan önce bu olasılıkların dikkatle değerlendirilmesi gerekir.
Sık Görülen Bel Ağrısı Nedenleri
- Kas spazmları ve kas yorgunluğu
Uzun süreli oturma, yanlış duruş, stres veya ani hareket kas liflerinde mikro yırtıklara neden olabilir.
Bu durum ağrının en sık sebebidir ve genellikle 1–2 hafta içinde iyileşir. - Mekanik bel ağrısı (nonspesifik ağrı)
Omurlar, kaslar ve bağ dokuları arasındaki yük dağılımının bozulmasıyla oluşur.
En sık görülen tiptir ve genellikle istirahat, egzersiz ve fizik tedaviyle düzelir. - Faset eklem sendromu
Omurların arka eklemlerinde oluşan dejenerasyon veya irritasyon sonucu belin alt kısmında lokalize ağrı görülür.
Ağrı genellikle bacağa yayılmaz. - Sakroiliak eklem disfonksiyonu
Leğen kemiği ile omurgayı bağlayan eklemde hareket kısıtlılığı veya inflamasyon gelişebilir.
Bu durum fıtıkla karıştırılabilir ancak sinir kökü basısı bulunmaz. - Disk hernisi (bel fıtığı)
Disk materyali dışarı çıkarak sinir köküne bası yaptığında radiküler ağrı (bacağa yayılan ağrı) ortaya çıkar.
Bu ağrı genellikle tek taraflıdır, öksürme veya ıkınma ile artar ve hissizlik, karıncalanma veya kas güçsüzlüğü eşlik edebilir.
Bel Fıtığının Klinik Belirtileri
- Bel ve bacakta tek taraflı ağrı (siyatik tipi)
- Uyluk veya ayak parmaklarında uyuşma, karıncalanma
- Kas gücü kaybı (özellikle ayak bileği veya parmaklarda)
- Refleks azalması veya kaybı
- Ağrının öksürme, hapşırma veya oturmayla artması
Bu belirtiler varsa, nörolojik muayene ve gerekirse MR görüntüleme yapılmalıdır.
Ancak MR’da her disk protrüzyonu klinik olarak anlamlı değildir — radyolojik bulguların klinik tabloyla uyumlu olması gerekir.
Tanı Süreci
Bel ağrısında en önemli basamak, doğru klinik değerlendirmedir.
Fizik tedavi uzmanı tarafından yapılan:
- Kas kuvvet testi
- Refleks değerlendirmesi
- Duyu muayenesi
- Lasegue (Straight Leg Raise) testi
gibi nörolojik muayene bulguları, fıtığın varlığı hakkında önemli ipuçları verir.
MR, yalnızca klinik bulgularla desteklendiğinde anlamlıdır; aksi halde yanlış tanıya ve gereksiz tedavilere yol açabilir.
Tedavi Yöntemleri
Her bel fıtığı ameliyat gerektirmez.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon, bel fıtığının çoğu olgusunda birinci basamak tedavi yöntemidir.
1. Konservatif (Ameliyatsız) Tedavi
- Yatak istirahati (ilk günlerde kısa süreli)
- Kas gevşetici ve antiinflamatuar ilaçlar
- Fizik tedavi modaliteleri (TENS, ultrason, sıcak-soğuk uygulamaları)
- Manuel terapi ve traksiyon
- Korse uygulamaları (kısa süreli)
- Egzersiz ve postür eğitimi
2. Rehabilitasyon ve Egzersiz
Fıtık sonrası en önemli adım, kas dengesinin yeniden kurulmasıdır.
- Core (karın-bel) kaslarını güçlendiren egzersizler
- Pelvik tilt, McKenzie egzersizleri
- Duruş ve hareket eğitimi
3. Cerrahi Tedavi
Sadece aşağıdaki durumlarda önerilir:
- İleri derecede sinir basısı
- Kas gücü kaybı
- İdrar-gaita kontrol kaybı (cauda equina sendromu)
- Uzun süreli konservatif tedaviye rağmen ilerleyen nörolojik bulgular
Bel Sağlığını Korumak İçin Öneriler
- Ağırlık kaldırırken dizlerinizi bükün, belden eğilmeyin.
- Uzun süre aynı pozisyonda kalmayın.
- Gün içinde esneme molaları verin.
- Düzenli olarak yüzme, pilates veya yürüyüş yapın.
- Fazla kilolardan kaçının; karın çevresi yağlanma bele ekstra yük bindirir.
- Ortopedik destekli yatak ve ergonomik sandalye tercih edin.
Bel ağrısının nedeni her zaman fıtık değildir.
Çoğu zaman kas, bağ veya eklem kaynaklı basit mekanik sorunlar söz konusudur ve doğru fizik tedavi yaklaşımlarıyla tamamen iyileşebilir.
Kendi kendinize tanı koymak ya da kulaktan dolma tedavi yöntemleri uygulamak yerine, bir fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanına başvurmak, hem doğru tanı hem de kalıcı çözüm açısından en güvenli yoldur.
Randevu ve bilgi için: 0530 544 20 35